صداوسیما در سال‌های اخیر در ساخت سلبریتی موفق نبوده است/ با خلأ گروه مرجع در کشور مواجه هستیم
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، نشست «سلبریتی‌ها از نگاه مردم» به منظور تحلیل و بررسی یافته‌های پیمایش «سنجش دیدگاه مردم درباره فرهنگ سلبریتی و هواداری در ایران» در آخرین روزهای دیماه برگزار شد.
بر اساس گزارش روابط‌عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس، در این نشست که به دبیری محمد جواد بادین فکر، مدیر پژوهش افکارسنجی ملت برگزار شد، حجت‌الله ایوبی، استاد دانشگاه تهران و رئیس اسبق سازمان سینمایی، مسعود کوثری، عضو هیئت‌علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، بهروز طهماسب کاظمی، معاون هماهنگی و خدمات پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس، رضا مستمع، پژوهشگر دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس، و وحید کشافی‌نیا معاون مرکز افکارسنجی ملت سخنرانی کردند.
در ابتدای نشست محمد جواد بادین‌فکر ضمن خوشامدگویی به مدعوین و سخنرانان، با اشاره به اهمیت دیدگاه مردم درباره سلبریتی‌ها و نحوه مواجهه حاکمیت با آنها، اظهار کرد: توجه به نتایج افکارسنجی‌هایی که به این موضوع می‌پردازند، یکی از ضروریات سیاستگذاری رسانه‌ای است و نشست امروز نیز بر همین اساس و به منظور تحلیل و بررسی نتایج پیمایش دیدگاه مردم نسبت به سلبریتی‌ها و فرهنگ هواداری در ایران تشکیل شده است.
وی با اشاره به مراحل اجرای پیمایش گفت: تهیه این گزارش ماحصل همکاری بین دفترهای مطالعات حقوقی، مطالعات فرهنگ و آموزش و مرکز افکارسنجی ملت است و به تهیه پرسشنامه‌ای منتهی شد که نگاه مردم به فرهنگ سلبریتی را می‌سنجید.
دبیر این نشست ادامه داد: میزان اعتماد مردم به سلبریتی‌ها و دنباله‌روی از آنان در اخبار و بحران‌ها از جمله مسائلی بودند که هیچ داده عینی درباره آنها در کشور وجود نداشت؛ از این رو مرکز افکارسنجی ملت سعی کرد کارهای کیفی و دانشگاهی را به یک کار کمّی و پیمایشی بدل کند.
وی افزود: بر اساس نتایج گزارش می‌توان گفت محبوبیت سلبریتی‌ها مقطعی است و با میزان تعامل آنها در شبکه‌های اجتماعی با مخاطبان خود در ارتباط است. متغیرهایی از جمله جنسیت، سن، تحصیلات و دیگر متغیرهای جمعیت‌شناختی نیز در میزان محبوبیت و اثرگذاری سلبریتی‌ها بسیار مهم است.
در ادامه سعید آجورلو، مدیر مرکز افکارسنجی ملت، ضمن اشاره به تاریخچه تأسیس این مرکز، به معرفی برنامه‌ها و اقدامات اخیر این مرکز پرداخت و ادامه داد: رشد مرکز افکارسنجی ملت و انتشار عمومی برخی از نتایج پروژه‌های آن، با مساعدت مدیران و همکاران مرکز پژوهش‌ها به ویژه ریاست مرکز میسر شده است.
وی با بیان اینکه نبود قوانین مناسب در حوزه انتشار نتایج افکارسنجی‌ها سبب شده تا این کار به سلیقه و شجاعت مدیران وابسته شود، گفت: در چنین شرایطی افکارسنجی ملت ظرفیتی برای تعمیق بحث‌های نخبگانی فراهم کرده و با در کنار هم قرار دادن داده‌های پیمایش‌ها و بحث‌های علمی راه ورود حوزه علم و پژوهش به حوزه سیاستگذاری را باز کرده است.
در ادامه وحید کشافی‌نیا، به بیان نتایج این پیمایش پرداخت و عنوان کرد: فرهنگ سلبریتی به طور مشخص از دهه ۱۳۳۰ به بعد در کشور ما، از فرهنگ غربی الگوبرداری شده است و در طی دهه‌های گذشته، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ نقطه عطفی در سیر تطور این فرهنگ محسوب می‌شود اما در دهه ۱۳۹۰ واژه سلبریتی در گفتمان عمومی و دانشگاهی ایران عمومیت یافته است.
وی افزود: حساسیت زیاد حاکمیت درباره فرهنگ سلبریتی نشان‌دهنده این است که علاوه بر ابعاد اجتماعی و فرهنگی، باید به ابعاد سیاسی و حتی امنیتی این فرهنگ نیز توجه داشت. درحالیکه ما قوانین حداقلی برای تنظیم‌گری در این خصوص را نداریم. پرسشی که اینجا مطرح است این است که آیا واقعا میزان نفوذ سلبریتی‌ها در جامعه ایران باید برای ما نگران‌کننده باشد؟ نتایج افکارسنجی می‌تواند در این خصوص کمک‌کننده باشد.
معاون مرکز افکارسنجی ملت ادامه داد: به طور کلی این پرسشنامه به گونه‌ای طراحی شده است که علاوه بر سنجش و توصیف دیدگاه مردم درباره ابعاد مختلف نگرش به سلبریتی‌ها و فرهنگ پیرامون آنها، در حوزه حکمرانی و سیاستگذاری از جمله در موضوعاتی نظیر حجاب، اعتراضات، بحران‌ها و اخبار جعلی نیز داده‌هایی در اختیار سیاستگذار قرار بدهد.
تکلیف سیاستگذار با مسئله فرهنگ عامه مشخص نیست
مسعود کوثری نیز در این نشست با اشاره به گروه‌های مرجع، اظهار کرد: فهم جایگاه این گروه‌ها به فهم مسئله شهرگی کمک زیادی خواهدکرد. مشخص نبودن تکلیف سیاستگذار با مسئله فرهنگ عامه است که منجر به تعارض رفتاری با سلبریتی‌ها می‌شود. به عنوان نمونه صداوسیما هم در تبلیغ و هم در مشهور کردن سلبریتی‌ها نقش مهمی دارد اما در جایی که به نفع حاکمیت نیست، آنان را رد می‌کند.
وی قضاوت در خصوص همه افراد مشهور به عنوان یک چهره با قدرت پوشالی ناشی از رسانه را مورد انتقاد قرار داد و گفت: شیوه برخورد حاکمیت در خصوص مسائل مختلف نسبت به شهرگان نیز مورد نقد جدی است. اینکه در مسائلی مانند کمک‌های مالی، شهرگان در جلب اعتماد عمومی موفق‌تر هستند نه مسئله‌ای از جانب شهرگان بلکه مسئله خود حاکمیت است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه خروجی گزارش افکارسنجی نشان می‌دهد شهرگان به ویژه شهرگان سه حوزه موسیقی، ورزش و سینما تاثیرات زیادی در جامعه دارند، اظهار کرد: بخشی از علت چنین نتایجی سیاست‌های جهانی است. اما به هر حال حاکمیت باید تکلیف خود را با فرهنگ عامه مشخص کند که آیا پذیرای این سیاست جهانی است یا در برابر آن می‌ایستد؟
با خلأ گروه مرجع در کشور مواجه هستیم
حجت‌الله ایوبی نیز در این نشست در پاسخ به سوال «نگاه نهادهای مختلف به مسئله سلبریتی در عرصه اجرا چگونه است؟» بیان کرد: سلبریتی‌ها به معنای عمده آن شامل افراد عمیق و حتی صاحب‌نظر نیز می‌شوند.
وی توضیح داد: یکی از عوامل اثرگذاری سلبریتی‌های کم‌عمق، جابه‌جایی گروه‌های مرجع به ویژه بعد از انقلاب است. اوج این جریان هم در سال ۱۳۸۸ رقم خورد. بعد از آن بود که با خلاء گروه مرجع در کشور مواجه شدیم. نبود شناخت و دیدار با افراد عمیق، حتی کسانی که در چارچوب‌های حاکمیت قرار می‌گیرند، در رسانه ملی از جمله علل این فرآیند است.
رئیس سابق سازمان سینمایی کشور با ارائه این دوگانه که آیا ساخت سلبریتی یک فرایند بالا به پایین است یا پدیده‌ای طبیعی است، گفت: به نظر می‌رسد گزینه دوم صحیح است. اما به طور کلی می‌توان گفت صداوسیما در سال‌های اخیر در ساخت سلبریتی موفق نبوده است.
وی با تکیه به نظرات آلن تورن، جامعه‌شناس فرانسوی، در خصوص تفاوت میان قرن ۲۰ و ۲۱ ، مطرح کرد: قرن ۲۱ قرن ارتباطات، عواطف و احساسات در متن جوامع انسانی است، به همین خاطر شکل گرفتن پدیده‌ای با عنوان سلبریتی در این عصر یک امر حتمی و ناگزیر است.
ایوبی افزود: نگرانی‌های سیاستگذار در خصوص سلبریتی‌ها بی‌جا است و بعد از مدتی متوجه می‌شویم که این نگرانی‌ها به جا نبودند و عمدتا ناشی از تصمیمات غیرمشخص پیرامون فرهنگ شهرگان است.
فرهنگ شهرگی با منافع گروه‌های مختلف گره خورده است
طهماسب کاظمی نیز در ادامه این نشست به ذکر مثال‌هایی از کشورهای ژاپن و هند پرداخت و گفت: فرهنگ شهرگی با منافع گروه‌های مختلف گره خورده بنابراین طبیعی است که سیاستگذار نیز در برابر مواجهه‌هایی که این گروه‌ها دارند، حساس می‌شود. صنعت سینمای بالیوود درهم‌آمیزی سلبریتی‌های سینما، ورزش و موسیقی را با جدیت دنبال می‌کند. رفتار غربی‌ها در قبال شهرگان نیز براساس منافع اقتصادی تنظیم می‌شود.
وی افزود: در ایران بعد از انقلاب، پیگیری الگوهای غربی بیشتر شد. اما مردم ما در این خصوص به بلوغ رسیده‌اند. مفهومی که نتایج پیمایش افکارسنجی ملت نیز آن را تایید می‌کند. بر اساس این گزارش، مردم ایران با وجودی که به شهرگان توجه دارند اما کاملا عاقلانه در برابر آنان رفتار می‌کنند.
معاون هماهنگی و خدمات پژوهشی مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین نتایج این پیمایش را با اولین پیمایش در ایران در خصوص گروه‌های مرجع در سال ۱۳۸۳ بسیار متفاوت دانست و اظهار کرد: این تفاوت نشان از تغییرات جدی جامعه دارد. بررسی دقیق نتایج این نظرسنجی برای حاکمیت، سیاستگذاران، اندیشمندان و جامعه‌شناسان می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
در ادامه رضا مستمع، با بیان اینکه نظر حاکمیت نسبت به سلبریتی‌ها، همراه با احساس خطر است، گفت: در کشور ما این مشکل و ضعف نهاد مدنی وجود دارد که در ترجمه حرف سیاستگذاران به زبان عامه و بالعکس اختلالات زیادی به وجود می‌آید.
وی افزود: ما در جهان سلبریتی هستیم، جهانی که در آن سلبریتی تبدیل به یک نهاد شده است و این نهاد نیازمند تنظیم‌گری است. اما نباید مستقیم به سراغ سلبریتی‌ها رفت بلکه باید به سمت نهاد موثر آن یعنی فرهنگ عامه رفت و در جهت اصلاح این نهاد حرکت کرد.
۵۷۵۷
